Zuid Afrika Hein Ratering
Inleiding
1933: Geboren in Ulft
1947-1954: Klein seminarie St. Paul Arcen
1954-1955: Noviciaat St. Paul Arcen
1955-1959: Groot seminarie in Würzburg
1959-1965: MO Studie Engelse taal en letterkunde in Amsterdam/Utrecht
1964-1969: Leraar Engels Lyceum voor jongens In Venray
1969: Vertrek naar Zuid Afrika
1969-1979: Leraar in Ixopo Natal-Zululand
1983-1993: Pastoor
1993: Sabbatjaar in Detroit USA
1994-2003: Mary Seminar in Ixopo Natal-Zululand
2003-2016: Beheer Centraal Archief, Mariannhill Zuid Afrika,
organist, musicus, zanger, verteller en zielzorger met een luisterend oor.
Pater Hein verzorgde vele lezingen en volgde met een scherpe blik de maatschappelijke ontwikkelingen.
Trouw aan zijn gelofte als Mariannhiller en geliefd medebroeder van het convent stierf hij op 4 april 2016.
Het is heel stil geworden op kamer 111 op de Monastery Mariannhill.
Van de Achterhoek naar Arcen
Hein komt uit een eenvoudig gezin van 9 kinderen. Hij is geboren in Ulft met de Benedictijner Abdij ‘De Slangenburg’ in de omgeving. Hij bewonderde zijn ouders voor hun moed tijdens de oorlog. Zij hadden op een gegeven ogenblik Duitse officieren ingekwartierd en tegelijkertijd onderduikers in het varkenshok. Zijn ouders waren diepgelovig en vonden veel steun in het geloof. Zijn vader werkte indertijd als handvormgever bij de DRU, een wereldvermaarde ijzergieterij van o.a. gietijzeren kookpannen. Zijn moeder was het hoofd van het gezin.
De prachtige rituelen van de RK kerk en met name de muziek, zowel vocaal als instrumentaal, sprak Hein bijzonder aan. Tijdens de lagere school ontdekte de dirigent van het zangkoor zijn stemtalent voor muziek. Hij werd lid van het knapenkoor en was geboeid door de schoonheid van de architectuur van de oude kerk. Hein genoot vanaf het hoge zangkoor niet alleen van de muziek maar ook van de prachtige gewelven en het orgel die hij van dichtbij kon zien en beleven.
In de ruimte van thuis, kerk, school en jeugdbeweging is geleidelijk het verlangen ontstaan om pater te worden. Hij kon goed leren. Op het einde van de lagere school maakte Hein zijn keuze. Hij wilde missionaris worden, geen pastoor, daar keken niet alleen de familie Ratering hoog tegen op, maar indertijd ook het overgrote deel van de gewone parochianen. In missieblaadjes las hij over de missie in Indië en Afrika. Een Mariannhiller, Alwin Westerhof, uit Ulft raadde Hein aan om naar het seminarie St. Paul in Arcen te gaan.
Toen Hein in september 1947 startte, waren er ca. 40 leerlingen op St. Paul. Er heerste een prima sfeer en hij werd begeleid door jonge enthousiaste paters. Hein trof in zijn klas jongens uit geheel Nederland, zoals de tweeling gebroeders Jan en Gerard de Haan, Gerard van Bemmel uit Hoorn, die goed piano kon spelen, dorpsgenoot Benny Kok die goed kon zingen, Jan Stevens en anderen. Ook trof hij er Wim van Overvelt uit Deventer die later met zijn ouders naar Canada zou emigreren en bij Mariannhill in Sherbrooke, in Canada, zijn studie zou voltooien en priester werd. Er werd gemopperd maar nog veel meer gelachen. Het klein seminarie van toen bood een studieprogramma met Latijn en Grieks naast de moderne talen met daaromheen veel toneel, cabaret, muziek en sport. Alleen in sport had Hein geen talent. Met een kleine groep gelijkgestemden met o. a. Jan van den Hark en Henk van Bemmel zaten ze op een bankje naar de sport te kijken of kregen kleine klusjes opgedragen door pater prefect, pater Chrysantes van den Idsert. Hein was meer geïnteresseerd in schaken met pater Eduard Luyten en vooral in muziek. Hij ontdekte een heel oud harmonium dat de oorlog had overleefd in een leegstand lokaal in de noordvleugel op de derde etage. Als autodidact met een groot gevoel voor muziek leerde hij piano spelen. Dankzij zijn schrijf- en studietalenten schreef hij regelmatig teksten voor een van de vele cabarets op St. Paul. Ook schreef Hein veel gedichten. Hij doorliep het klein seminarie vlot. Hein ervoer zijn leraren als prettig, enthousiast, meestal redelijk en methodisch, maar didactisch en pedagogisch waren ze nogal verschillend. Niet verwonderlijk, daarvoor waren de meeste paters eigenlijk niet opgeleid. Menig missionaris was graag naar de ´missie` gegaan in plaats van benoemd te worden tot leraar. Van het gebrek aan didactische vaardigheden maakten sommige pientere leerlingen wel eens misbruik door eindeloos door te vragen.
De weg naar het priesterschap
Het jaar noviciaat kwam na het klein seminarie en was ook op St. Paul in Arcen. Dit jaar werd met een tiental klasgenoten afgesloten met de religieuze geloften van celibaat, eenvoudige levensstijl en gehoorzaamheid. Het groot seminarie bracht Hein door in Würzburg. Het Pius X college lag op een van de hellingen van Würzburg schuin tegenover (toentertijd) het hoofdkwartier van het Amerikaanse leger in Europa. Met de confraters ging Hein naar de openbare universiteit aan de Sandering 2, beneden aan de rivier de Main. De voornaamste studies waren filosofie, theologie en internationale klassieke moraal. Studeren en samen leven in een internationaal gezelschap met Duitsers en Amerikanen bood volop kansen voor culturele verrijking en bleek tevens een leerschool voor verdraagzaamheid te zijn. In juli 1959 was de priesterwijding in Grubbenvorst met een achttal jaargenoten, waaronder Gerard Willemse. De eerste H. Mis was in Ulft, hetgeen een heerlijk zomers feest was voor de hele parochie.
Leraar Engels
Na de theologie studie en priesterwijding kreeg Hein de opdracht om Engelse taal en Letterkunde te gaan studeren in Amsterdam, later in Utrecht. Helaas was deze taal niet zijn hobby. Na enkele jaren werd hij leraar Engels aan het lyceum in Venray, tegenwoordig het Bosveld College. Een tijd lang gaf hij les terwijl hij daarnaast nog colleges volgde. Het was een moeilijke maar opwindende tijd in de wilde jaren zestig. Hij woonde in de communiteit van de Franciscaner Minderbroeders in Venray. Tijdens het weekend hielp hij in de zielzorg in de vredesparochie in Venray. Nadat hij zijn studies o.a. MO A en B, Engels had voltooid en het wat rustiger aan kon doen heeft Hein bewust de keuze gemaakt voor Afrika. Op een avond ging hij naar Ulft om zijn keuze aan zijn ouders te vertellen. Zijn vader reageerde als volgt: ‘Als je meent dat dat goed is, moet je het doen’. Hij stierf december 1969, daags na zijn vertrek naar Afrika.
Werken in Afrika
Met de boot ‘Randfontein’ van Amsterdam naar Zuid Afrika was Hein veertien dagen onderweg en vervolgens nog drie dagen met de trein van Kaapstad naar Natal-Zululand. Hij kwam aan in Ixopo. Hier bevindt zich sinds 1928 het oudste seminarie van Zuidelijk Afrika voor de opleiding van Afrikaanse priesters. Al sinds 1950 leverde Mariannhill Nederland missionarissen zoals Martin van de Kolk, Siem Rodenburg, Anton Bruggink, Arnold Albers, Frans Hos, Jan Greeve, Jan Bouma, Jo Willems, Will Bakker, Laurens Veenings, Theo Voorn en Antoon Janssen. Menigmaal kon men indertijd bij aankomst beluisteren: ‘Wieder ein verrückte Holländer’. Naderhand verstomde deze kreet door ervaringen met Nederlandse missionarissen die een eigen visie en inbreng meebrachten. Het St. Mary Seminar, waar Hein leraar werd, heeft bisschoppen en talrijke priesters afgeleverd, maar later ook menig politieke leider en heel veel leraren. Hij heeft hier veel gegeven, maar ook veel van de mensen ontvangen. Naast het lesgeven werkte hij middels workshops aan het ontstaan van authentieke Afrikaanse muziek in de kerk. Al die jaren was Hein verantwoordelijk voor de liturgie en de muziek in het bisdom. Door zijn werk aan het seminarie heeft hij tot zijn spijt de Zulu taal nooit goed geleerd Het St. Mary ’s Seminar is in 1979 gesloten. Hein heeft 20 jaar gedoceerd bij Mariannhill in Zuid Afrika.
Toen Hein 50 werd, was hij aan verandering toe en heeft hij de bisschop van Mariannhill om ander werk gevraagd. Een oud leerling was intussen rector van het seminarie geworden. Hein werd pastoor van een parochie zo groot als de regio Achterhoek met tien kernen, staties genoemd. Het was een grote verandering van het academisch leven naar de eenvoud van het leven in echte armoede op het platteland in de bergen. Het beste wat hij kon doen was de diverse groepen gelovigen animeren en stimuleren. De mooiste ervaringen in deze jaren waren de spontane contacten met jonge mensen die hem als hun vader beschouwden. Hun eigen vaders waren van huis weg, of werkten in de stad, waren verongelukt of vermoord. Hij kreeg grote waardering en diep respect voor de vrouw in Afrika. De zorg voor het talrijke kroost betekent zorg voor water uit de rivier om te wassen en te koken, zorg voor hout ver weg uit het bos om te stoken, zorg voor voedsel uit ’n stukje tuin en zorg voor de school. Daarnaast hebben de vrouwen dan ook nog tijd voor allerlei kerkelijk- gemeenschappelijke activiteiten. Een prachtig groepsproject uit die tijd was de aanleg van een schitterend bos rondom een nieuw gebouwde kerk op een kale heuvel.
Het nieuwe Zuid Afrika
In de jaren van politieke overgang, vanaf 1990 werd het voor Hein als een eenzame blanke te gevaarlijk. Hij werd een paar keer overvallen, van alles beroofd: auto, geld en kleren. Hij raakte vermoeid, uitgeblust en verbitterd. Hij ging teveel drinken. Gelukkig beschermde zijn overste hem voor erger. In 1993 stelde deze vast dat hij er gewoon een jaartje, een sabbatjaar, tussenuit moest. Hij ging naar zijn medebroeders in Detroit in de USA. Daar heeft hij een zeer vruchtbare periode van geestelijke vernieuwing beleefd. In plaats van cursussen te volgen aan de universiteit wilde hij de ‘American way of life’ meemaken in de parochies en in de tuchtschool voor meisjes, maar ook bij bejaarden en op een middelbare school met zwarte scholieren.
Begin 1994 keerde Hein terug in Zuid Afrika, dat nu het nieuwe Zuid Afrika zou worden met democratie en mensenrechten waarvoor ze zolang geijverd en gebeden hebben. Hij kreeg een pakket aan taken. In Mariannhill bij Durban werd hij rector van 60 zusters, hij werd directeur van het Missionair Centrum voor o.a. retraites en cursussen voor jongeren en ook werd hij nog zielzorger in het ziekenhuis. In dat ziekenhuis kwam hij voor het eerst in aanraking met aids patiënten, waarvan hij een aantal heeft begeleid naar hun vroege dood. Hij was erg gelukkig in zijn werken met zoveel verschillende groepen mensen. Dit was heel verrijkend.
Eind 1994 riep de bisschop Hein bij zich en vroeg hem om de mensen en het werk waarvan hij hield weer achter te laten en terug te gaan naar het St. Mary seminarie in Ixopo. Onder de leiding van jonge onervaren Afrikaanse priesters was het seminarie erg verloederd en het geld was op. Begin 1995 begon hij de nieuwe en ondankbare taak om te helpen de zaak weer in het gareel te krijgen, nu als assistent van de nieuwe Afrikaanse rector en met een volledige leraarsbaan. Hij ontving geen cent salaris of enige vergoeding voor zijn werk, genoot wel vrij kost en inwoning en gebruik een auto van het bisdom. Voor al het overige was hij aangewezen op giften en gaven van weldoeners die willen bijdragen aan de plaatselijke opbouw van de Kerk in Afrika. In de roes van: ‘Leve de vrijheid’ werd hij nu als onderdrukker gezien, als een stuk antiek dat in het museum thuishoort. Het raakte hem diep in de ziel, alsof de banden van de auto kapot gesneden worden, of wanneer je stenen naar je hoofd krijgt. Als je de 60 gepasseerd bent, ervaar je het verschil met voorheen toen de jeugd nog leergierig was. Hein deed dit werk niet voor eigen voldoening. Het was de uitdrukkelijk wens van de kerkelijke overheid. In 1981 had hij zijn bisschop bij zijn wijding oprecht trouw beloofd ten overstaan van 15.000 gelovigen. Er is intussen wel het een en ander veranderd. De kerk heeft een eigen gezicht, een zwart gezicht, onder eigen leiders, die het natuurlijk anders doen dan wij vaak verwachten. In een nieuw Zuid Afrika moest hij leren bescheiden te zijn en toch ook voor zijn overtuiging uitkomen.
De laatste 10 jaar verzorgt Hein het Centraal Archief, waar menig student voor zijn of haar scriptie aanklopt om informatie uit de rijke gedocumenteerde bibliotheek van ruim 125 jaar van Mariannhill, zijn bisdom en de Zuid Afrikaanse geschiedenis tussen en met blank en zwart. Zo nodig is hij hen hierbij behulpzaam.
Een wereld van verschil
Ondanks alles voelt Hein zich in Zuid Afrika nog het meest thuis. Om de 4 jaar komt hij met plezier op vakantie naar Nederland. Hij verheugt zich dan over veel dingen, maar verbaast zich ook over heel veel, zowel in de kerk als in de samenleving. Vaak denk hij dan: ‘Waar zijn jullie hier toch mee bezig’? Hij beschouwt zo’n bezoek aan Europa net als een bezoek aan zijn moeder, lief en bejaard. Zijn moeder is in 1992 overleden in Debbeshoek. Ze had altijd in stijl geleefd en zo is ze ook heengegaan, daags voor Hemelvaartsdag. Op 30 juni gaf Hein in volle parochiekerk te Ulft, waar hij vroeger als koorknaap had gezongen, ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag hetzelfde recital op het orgel als hij in 2012 in Durban had gespeeld.
Hein is blij te wonen en te werken in een dynamisch jong Afrika, dat als een teenager zo vitaal en brutaal is, agressief, emotioneel en dat al blunderend zijn weg zoekt naar de toekomst. Zijn levendige geest houdt tot op de dag van vandaag van speelse, goed doordachte teksten en fraaie gezegden, in diverse talen. Als het niet lukt zingt hij soms spontaan met zijn warme stem. Hein was en is een boeiend causeur. Het is een voorrecht om een open gesprek met hem te hebben waar weinig onbenoemd en onuitgesproken blijft.
Reflectie
Ondanks alle ontwikkelingen, verwikkelingen en veranderingen, en hij soms duidelijk een andere mening en visie op een situatie had, is hij trouw gebleven aan zijn geloften bij de Mariannhill gemeenschap. Eveneens aan belofte van trouw aan zijn jongere zwarte bisschop van het bisdom van Mariannhill. De slotvraag van het interview: Hoe heeft hij zijn kloosterleven ervaren? Voor mij: ‘Leven in gemeenschap’.
Augustus 2013
Pater Hein Ratering overleden
Pater Hein Ratering geboren in 1933 te Ulft is overleden maandag 4 april 2016 te Mariannhill, Zuid Afrika en begraven op dinsdag 12 april 2016 op de begraafplaats van de Monastery van Mariannhill in Zuid Afrika, alwaar familieleden uit Nederland aanwezig waren. Requiescat In Pace.
Op zaterdag 9 april 2016 was in Moederhuis van NL Missionarissen van Mariannhill in Arcen een gedenkdienst door medebroeders voor pater Hein Ratering in aanwezigheid van broers, zussen, familieleden, vrienden en bekenden.
Jan Rodenburg neef van Heeroom Siem was vrijdag 1 april 2016 op de begrafenis van pater Siem Rodenburg in Zuid Afrika.
Jan was afgevaardigde bij Mariannhill in Zuid Afrika namens familie en vrienden van Mariannhill NL.
Jan Rodenburg mailde de geschiedschrijver op 5 april 2016:
“Pater Hein Ratering kreeg in de week voor Pasen op 20 maart 2016 een licht hartinfarct. Hij herstelde voorspoedig in het Hospital in Durban en kon op de begrafenis van pater Siem Rodenburg op 1 april aanwezig zijn, zijn medebroeder in het convent van Mariannhill.
De dagen voor en na de begrafenis hadden pater Hein en ik aangename gesprekken en we hebben veel gelachen. Samen hebben we nog gezongen voor een jarige medebroeder in het convent. ”
Welterusten voor de priester die licht en genade schonk.
Door Sydney Duval in de Zuid Afrikaanse krant: “De Zuiderkruis” van 14 april 2016.
(Vertaling uit het Engels; geschiedschrijving “Vrienden van Mariannhill”)De Nederlandse priester die zijn klooster en de mensen om hem heen vervulde met muziek, woorden en de geur van tabaksrook is zo stil als de mkhula bomen bij Mariannhill als het niet waait.
De CMM gemeenschap op Mariannhill en de kerk in Kwazulu Natal hebben met het overlijden van Pater Henry Ratering een van hun grootste zonen verloren. Hij stierf in zijn kamer in het klooster in de namiddag van 4 april 2016, hij was 83.
Hij stierf net een week na het overlijden van zijn naaste vriend, medebroeder en landgenoot, pater Simon Rodenburg CMM. Deze stierf op Paaszondag 27 maart 2016. Zijn laatste daad was het schrijven van een eerbetoon aan Pater Simon Rodenburg. “Juist toen de Paaskaars haar nieuwe licht verspreidde, doofde de kaars van Pater Simon ’s leven.” Het vlammetje doofde vanzelf.
Pater Yves la Fontaine, voormalig pater-generaal van de Congregatie Missionarissen van Mariannhill en wegbereider voor de zaligverklaring van Abt Franz Pfanner, beschreef pater Hein Ratering als een verbazingwekkende combinatie van kwaliteiten en talenten : “Hij was een groot man, maar ook een bijzonder aardige man; hij was een geleerde, maar leefde ook erg praktisch en heel eenvoudig.”
Pater Hein Ratering hield van een humoristisch en verfijnd gesprek. Hij woog zijn woorden zoals hij zijn voetstappen woog. Men waardeerde hem als een dienstbare knecht die overal heenging waar men hem nodig had en dat bijna 60 jaar. Bij verschillende gelegenheden trad hij op als Kloosteroverste.
Hij was ook een actief lid van de Historische Commissie bij de voorbereiding van de zaligverklaring van Trappist Abt Franz Pfanner de stichter van Mariannhill in 1882. Hij reisde door Namibië, Zambia, Zimbabwe en Papoea Nieuw Guinea om te spreken over het leven en werken van Abt Franz Pfanner.
Pater Hein Ratering werd geboren te Ulft in Nederland op 17 juni 1933 en priester gewijd op 12 juli 1959.
Hij behaalde zijn MA in Taal- en Letterkunde aan de Universiteit van Utrecht en een diploma theologie aan de Universiteit van Würzburg in Duitsland.
In Zuid Afrika doceerde hij 23 jaar aan St. Mary’ s Seminarie in Ixopo en diende in het pastoraat van een aantal landelijke parochies in het diocees van Mariannhill, o.a. Park Rainy en Creighton.
In het klooster bespeelde hij als een ware maestro het orgel. Maar hij was de intellectueel die ingewikkelde zaken ontrafelde. Hij kon putten uit zijn rijke vocabulaire in het Nederlands, Duits, Frans, Latijn en Zulu.
Hij kende de geschiedenis van zijn Congregatie en de Kerk diepgaand. Hij maakte de geschiedenis tot een levende ervaring.
Hij was een dapper man met een scherpe tong, ook op controversiële onderwerpen, maar deed dat altijd met tact en nooit met boosheid.
Later hoorde je uit zijn kamer ’s avonds de muziek van Beethoven, Bach en Verdi. Tijdens de Eucharistie was Pater Hein Ratering de man van het licht en humor, hij bereidde de H. Mis uiterst zorgvuldig voor .
Hij was ook een pelgrim en boetvaardige die spontaan het “Mea culpa” uitsprak.
En nu heeft de stem die het goede nieuws uit kamer 111 op Mariannhill verspreidde zichzelf “Goede Nacht “gewenst.
Zie ook HALLO 13
